Gradestokken er i ferd med å krype opp mot 30 grader i det bilen svingar inn på parkeringsplassen utanfor Dølehalli grendelag i Morgedal.
Inger Marie Bakås, dagleg leiar i Skreppa, møter oss i døra og trekk eit par djupe pust i den noko svalare lufta her på skuggesida av det som tidlegare heitte Morgedal grendehus.
– Inni bakstestoga er det enda varmare, enda me berre har to takkar gåande akkurat no, fortel ho.
Bakeriet ligg i kjellaren, og inne er damene i full sving med å baka kling, den tradisjonelle tynnlefsa frå Telemark. Ei lager deigen, ei kjevler han ut, ein steiker på takke, ei smørjer han og ei pakkar han.
Festlefse med lange tradisjonar
Skreppa er ei av tre bedrifter i nettverket Bakstelauget, og snart kjem òg damene bak dei to andre føretaka: Anne Underberg frå Heimebakeriet og Gro Hommo frå bakeriet og ysteriet Lega.
Vi set oss ved kjøkenbordet, kor kaffien er klar og klingen ligg på fat. Kling er ei samanbretta tynnlefse i fire lag, smurt med meierismør og sukker, og det er denne tradisjonelle festlefsa frå Telemark som er kjernen i det dei driv med. At lefsa skal gjerast litt ekstra stas på, òg på ein heilt vanleg – om enn uvanleg varm – onsdag, er sjølvsagt.
– Det er mykje arbeid og dyre råvarer, så det er noko høgtideleg over han. Difor skal kling alltid serverast på stettfat. Den er liksom litt heva over den andre baksten, forklarar Anne.
Men sjølv om kling minner mest om kake, er den òg vanleg å bruke som tilbehøyr til middagsmat, særleg fisk.
– Her i Vest-Telemark er det vanleg å servere kling til fisk, for eksempel som jolemat, då mange et fiskesuppe eller ny-trekt aure og kling med smør og sukker.
Sterkare og smartare i lag
Anne fortel at samarbeidet starta då Fylkesmannen i Telemark inviterte dei til eit eksport-prosjekt for lokalprodusert mat. Alle tre hadde med seg kling, og det var den som vart lagt mest merke til, men prisen var ei utfordring: Den var for høg!
– Det er ikkje så lett å få ned prisen når ein er ein småskalaprodusent i Noreg, så då vart me litt i stuss for kva me skulle gjere, seier Anne.
Det var då ho slengde ut tanken om at dei tre kunne slå seg i hop og prøve å lage ein kling som var rimelegare i produksjon. Og slik vart det.
Damene søkte om støtte frå Innovasjon Norge, og så snart dei fekk pengar, sette dei i gang.
– Det er enklare å forhandle og presse ned prisane på råvarer når ein er litt større, så det har me gjort. Me har òg lært mykje kjemi og teknikk, slik at me har fått ein meir økonomisk arbeidsprosess, fortel Gro.
Sjølv om damene framleis driv kvart sitt vesle bakeri, er dei sjølvtitulerte bakstekjerringane visse om at det å gå saman og jobbe i lag var eit sjakktrekk. Ikkje berre får dei samkøyrt mykje av det administrative arbeidet og forhandla seg fram til betre prisar, men dei får og både utvikla og marknadsført produktet i eit heilt anna tempo.
– Det er slitsamt å gjere alt åleine, og slik både regelverket og systema er i dag, må ein kunne mykje om alt. No som me er saman om det, kan me kvile litt på kvarandre, seier Gro.
Alle kan gjere det dei er best til, samstundes som dei lærer mykje av kvarandre.
– Me har delt på arbeidsoppgåvene og praktiserer to-mot-ein-prinsippet når me er usamde, ler Inger Marie.
Forska fram perfekt oppskrift
Alle tre har baka kling i ei årrekke, på ulike vis og med ulike oppskrifter, men det var fyrst då dei starta samarbeidet at klingen blei perfekt.
Dei har vore på kurs og studieturar og fått råd frå forskarar og ekspertar på alt frå matproduksjon til emballasje. Alt for å perfeksjonere både oppskrifta og produksjonen.
Dei baka og smaka, spytta ut og starta om att, fryste ned og smaka igjen. Faktisk baka og smaka dei så mykje at det ikkje eingong kan kallast prøvebaking. Det var forsking dei dreiv med, med god hjelp frå matforskingsinstituttet Nofima, kor dei lærte om alt frå mjøl og baking til bakemaskinar og takker.
– Me har smaka oss i hel, og det har gått mykje til geitene, men det har vore moro, seier Inger Marie.
Reint produkt, rett frå frysaren
Samstundes arbeidde dei hardt med å utvikle rett emballasje og design.
– Me prøvde mykje forskjellig, men ekspertane var samde: «Dykk har så reine produkt at dykk ikkje må finne på å byrje med tilsetjingsstoff for å få dei til å holde lenger», sa dei, så no pakkar vi klingen i plast og frys han, seier Anne.
Inger Marie syner fram korleis dei pakkar den ferdigsmurde klingen i plast, legg han i ein pappskuff og skuvar han inn i ein ask med eit vindauge. Slik held han seg fersk lengst mogleg, utan at dei må tukle med oppskrifta dei har arbeida så hardt for å få til.
– Verdas beste kling
Eit par år seinare er dei ikkje i tvil om at kunnskapen har gitt resultatet dei var ute etter.
– Me trur – nei, me veit at me har verdas beste kling, seier Gro.
Dei hadde sett fram til å dele ut smaksprøver og selje kling på Dyrsku’n, som dei meiner er den viktigaste arenaen for å syne fram og marknadsføre lokalprodusert mat frå Telemark.
– Det er ein tragedie at det ikkje blir Dyrsku’n i år, seier Inger Marie.
– Men eg er glad det vert avlyst, sånn situasjonen er, skyt Gro inn.
Dei andre nikkar. Det måtte bli som det vart, og mens dei ventar på neste messe på Dyrskuplassen, er dei glade for å sjå at andre er einige i at all testinga har gjeve resultat.
NHO Vestfold og Telemark kalla klingen den beste i verda og skrev følgande på Facebook: «Fantastisk kling!! Smaken – og følelsen av silke og fløyel – jeg lettet nesten fra bakken».
Ifølgje damene i Bakstelauget er det samarbeidet deira som har gjort det mogleg å skape ein så søt, mjuk og smakfull kling at ein nær kan flyge av fryd når ein set tennene i han.